Modern Kölelik

Sendikaların “Modern Kölelik” olarak nitelendirdiği kiralık işçilik dönemi resmen başladı.

Bu yılın başında yasalaşan kiralık işçi çalıştırma koşulları ile ilgili yönetmelik geçtiğimiz hafta Resmi Gazete’de yayımlandı. Buna göre doğum sonrası yarı zamanlı çalışmada, mevsimlik tarım işlerinde, ev hizmetlerinde, günlük işlerden sayılmayan ve aralıklı olarak gördürülen işler, iş sağlığı ve güvenliği açısından acil olan işler, işletmenin ortalama mal ve hizmet üretim kapasitesinin öngörülmeyen şekilde artması durumunda ve dönemsellik arz eden iş artışlarında kiralık işçi çalıştırılabilecek.

Kiralık işçi çalıştırma süresi en fazla 8 ay olacak. Geçici işçi çalıştıran işveren belirtilen sürenin sonunda aynı iş için 6 ay geçmedikçe yeniden geçici işçi çalıştıramayacak. 10 veya daha az işçi çalıştıran işyerleri 5 işçiye kadar kiralık işçi çalıştırabilecek. Kiralık olarak çalıştırılacak işçi sayısı toplam işçi sayısının dörtte birini geçemeyecek.

İşveren hamilelik, askerlik, yıllık izin ve hastalık hallerinde işçi kiralayabilecek.  İş ve işçi arayanlar özel istihdam bürolarına başvurabilecek.  Bürolar işveren ile kiralık işçi arasında iş sözleşmesi imzalayacak. İşverenler, kiralık işçinin ücretini büro aracılığı ile ödeyecek. Bürolarda belli oranda komisyon alacak.

Her ne kadar yanıla yakıla iş arayanlara geçici bir çözüm sağlasa da işçiler ihbar ve kıdem tazminatına hak kazanamayacak. Çünkü bir yıl çalışma süresini doldurmadığından işçi kıdem tazminatı alamayacak.

Ayrıca, kiralık işçilerin boşta geçen süreleri için ödeme yapılmayacak. Yönetmelik kiralık işçilerin kıdem ve ihbar tazminatlarına ilişkin belirsizliği gidermiyor.

 Kiralık işçiler çalıştıkları dönemde işyerindeki sadece sosyal hizmetlerden eşit muamele ilkesine göre yaralanacak. Ekonomik haklardan eşit yararlanmaya ilişkin düzenleme yok. Kiralık işçilerin sendikal örgütlenme, toplu pazarlık ve grev haklarına ilişkin belirsizlikler sürüyor. Kiralık işçilerin hangi işkoluna göre örgütleneceği belirsizliğini koruyor.   Düzensiz ve belirsiz süreli çalışacak kiralık işçilerin toplu iş sözleşmelerinin nasıl yapılacağı belirsiz. Yönetmelik grev hakkı konusunda da açıklık getirmiyor. Kiralık işçilerin sendikalaşma, toplu pazarlık ve grev haklarını mevcut sistem içinde kullanmaları neredeyse imkansız.

Özel istihdam büroları bir nevi işçi simsarlığı yapacak. Yaptıkları bu işin karşılığında da belirli oranda para kazanacak.Tabii kiralık işçilerin ne kadarı kayıt altına alabilecek orası muamma.

İşveren ile bürolar pekala el altında anlaşıp kiralık işçiliği resmiyete dökmeyebilir. Hali ile yüzde 31 düzeyinde olduğu belirtilen kayıt dışı istihdam daha da artabilir. Zaten başı kayıt dışılıktan eni konu ağrıyan Türkiye için bu durum hiç de iyi olmaz.

Sendikaların ısrarla dile getirdiği gibi bu uygulamadan ötürü ülkenin her yanında “Modern Köleler” mantar gibi çoğalabilir.  Olumsuz tablonun oluşmaması için işçi kiralamaya aracılık edecek büroların aralıksız denetlenmesi gerekiyor.

Eğer gereği gibi denetlenmez, başıboş bırakılıp, piyasada istedikleri gibi at oynatırlarsa işte o zaman sendikalar haklı çıkar istihdamda kiralık işçilik egemen olmaya başlar.

Her ne kadar işsizliğin önlenmesine bir nebze katkı sağlasa da, kiralık işçiliği, sendikaların deyimi ile “Modern Köleliği” yaygın hale getirecek gibi.

Tabii yasanın işçiye ne denli yararı ya da zararı olacağını uygulama yaygınlaştıkça daha iyi göreceğiz.

Bu arada CHP bir süre önce yasanın iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvurmuştu.

Bakalım Yüce Mahkeme bu konuda nasıl bir karar verecek?